Obsesif Kompulsif Bozukluk
OKB, aşırı kaygı ile baş etmek için bir yöntemdir. Belirsizliği tolere edemeyen insanlarda görülür.
Takıntılar veya sürekli, istenmeyen düşünceler, sıklıkla, zorlayıcı olarak bilinen, tekrarlanan, mantıksız davranışlara yol açabilir. Örneğin, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) olan bazı insanlar, her gün yüzlerce kez ellerini yıkamaları gerektiğini, bir odaya girdikleri veya ayrıldıklarında her on kişiye kadar saymaları gerektiğini düşünürler, kilidi tekrar tekrar kontrol ederler.
OKB, aşırı kaygı ile baş etmek için bir yöntemdir. Bu davranışlar o kadar aşırı olabilir ki, bunlar günlük yaşamı etkilerler. OKB ritüelleri, kariyere zarar verebilir, işlevselliğini engelleyebilir ve kişilerarası ilişkileri bozabilir.
DSM-5’e göre obsesif-kompulsif bozukluğun tanı kriterleri şunlardır;
A- Takıntıların (obsesyonların), zorlantıların (kompulsiyonların) ya da her ikisinin birlikte varlığı:
Takıntılar (obsesyonlar) (1) ve (2) ile tanımlanır:
1- Kimi zaman zorla veya istenmeden geliyor gibi yaşanan, çoğu kişide belirgin bir kaygı ya da sıkıntıya neden olan, yineleyici ve sürekli düşünceler, itkiler ya da imgeler.
2- Kişi, bu düşüncelere, itkilere veya imgelere aldırmamaya ya da bunları baskılamaya çalışır ya da bunları başka bir düşünce ya da eylemle yüksüzleştirme (bir zorlantıyı yerine getirerek) girişimlerinde bulunur.
Zorlantılar (kompulsiyonlar) (1) ve (2) ile tanımlanır:
1- Kişinin takıntısına tepki olarak ya da katı bir biçimde uyulması gereken kurallara göre yapmaya zorlanmış gibi hissettiği yinelemeli davranışlar (örn. el yıkama, düzenleme, denetleyip durma) ya da zihinsel eylemler (örn. dinsel değeri olan sözler söyleme, sayı sayma, sözcükleri sessiz bir biçimde yineleme).
2- Bu davranışlar ya da zihinsel eylemler yaşanan kaygı ve sıkıntıdan korunma ya da bunları azaltma ya da korkulan bir olay ya da durumdan sakınma amacı ile yapılır, ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler, yüksüzleştireceği ya da korunulacağı tasarlanan durumlarla gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da aşırı bir düzeydedir.
B- Takıntılar ya da zorlantılar kişinin zamanını alır (örn. günde bir saatten çok zamanını alır) ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
C- Takıntı-zorlantı belirtileri, bir maddenin (kötüye kullanılabilen bir madde, bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun fizyolojisi ile ilgili etkilerine bağlanamaz.
D- Bu bozukluk, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileri ile daha iyi açıklanamaz.
Alt tipleri
1. Yıkayıcı–temizleyici tip
2. Kontrolcü tip
3. Toplayıcı- biriktirici tip
4. Düzenleyici-sıralayıcı tip
5. Tekrarlayıcı tip
6. Düşünce takıntıları , saf obsesyonların olduğu tip
En sık görülen obsesyon tipi bulaşma obsesyonu (%32) iken bunu saldırganlık (16), dinsel obsesyonlar (%6), bedensel obsesyonlar(%6), cinsel obsesyonlar (%5) ve diğer obsesyon tipleri izler.
En sık görülen kompulsiyon tipi ise kontrol (%28) kompulsiyonudur. Bunu yıkama temizleme (%26), zihinsel tekrarlamalar (%11), tekrarlama (%11) ve diğer kompulsiyon tipleri izler.
Ayırıcı tanısı
1- Depresyon
2- Şizofreni: Özellikle hastalığın başlangıcı veya erken döneminde veyahut şizofreni hastalığının kendi doğasında var olan obsesyon ve kompulsiyonların psikiyatrist tarafından iyi ayırt edilmesi gerekmektedir.
3- Yaygın Anksiyete Bozukluğu
4- Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu
5- Gilles de la Tourette Sendromu: Bu sendrom çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkar. Motor ve vokal tiklerle karakterizedir. Hastalığın seyrinde obsesyon ve kompulsiyonlar ortaya çıkabilir. Bu sendromu olan kişilerin anne ve babasında obsesif-kompulsif bozukluk görülme riski topluma göre artmıştır.
6- Obsesif-kompulsif bozukluk spektrumu hastalıklar
Bu hastalıklardan bir kaçı şunlardır:
Beden dismorfik bozukluğu,
Patolojik kumar oynama,
Saç-deri yolma bozukluğu gibi
Tedavisi
Diğer psikiyatrik rahatsızlıklarda da olduğu gibi ilaç tedavisi veya psikoterapinin etkinliği gösterilmiştir.
